ابو عبدالله محمد بن خفیف شیرازى، معروف به شیخ کبیر، از عارفان بزرگ قرن چهارم هجرى است . وى عمرى دراز یافت .سخنان و روایات منسوب به او در آثار صوفیان اهمیت بسیار دارد. همیشه در سیر و سفر بود و پدرش مدتى بر ((فارس)) حکومت مىکرد . در سال 371 هجرى قمرى درگذشت و اکنون مزار او در یکى از میدانهاى شیراز است .
او را دو مرید بود که هر دو ((احمد)) نام داشتند . یکى را احمد بزرگتر مىگفتند و دیگرى را احمد کوچکتر . شیخ به احمد کوچکتر، توجه و عنایت بیشترى داشت . یاران، از این عنایت خبر داشتند و بر آن رشک مىبردند .نزد شیخ آمده، گفتند: احمد بزرگتر، بسى ریاضت کشیده و منازل سلوک را پیموده است، چرا او را دوستتر نمىدارى؟ شیخ گفت: آن دو را بیازمایم که مقامشان بر همگان آشکار شود.
روزى احمد بزرگتر را گفت: (( یا احمد!این شتر را برگیر و بر بام خانه ما ببر . ))
احمد بزرگتر گفت: یا شیخ!شتر بر بام چگونه توان برد؟ شیخ گفت: از آن در گذر، که راست گفتى .
پس از آن احمد کوچکتر گفت: این شتر بر بام بر .احمد کوچکتر، در همان دم کمر بست و آستین بالا زد و به زیر شتر رفت که او را بالا برد و به بام آرد. هر چه نیرو به کار گرفت و سعى کرد، نتوانست . شیخ به او فرمان داد که رها کند، و گفت: آنچه مىخواستم، ظاهر شد . اصحاب گفتند: آنچه بر شیخ آشکار شد، بر ما هنوز پنهان است .
شیخ گفت: از آن دو، یکى به توان خود نگریست نه به فرمان ما . دیگرى به فرمان ما اندیشید، نه به توان خود . باید که به وظیفه اندیشید و بر آن قیام کرد، نه به زحمت و رنج آن . خداى نیز از بندگان خواهد که به تکلیف خود قیام کنند و چون به تکلیف و احکام، روى آورند و به کار بندند، او را فرمان بردهاند و سزاوار صواباند؛ اگر چه از عهده برنیایند . و البته خداوند به ((ناممکن )) فرمان ندهد.(1)
********
پاورقی:1-حکایت پارسایان : رضا بابایى
فرمان شگفت
ابو عبدالله محمد بن خفیف شیرازى ، معروف به شیخ کبیر، از عارفان بزرگ قرن چهارم هجرى است . وى عمرى دراز یافت .سخنان و روایات منسوب به او در آثار صوفیان اهمیت بسیار دارد. همیشه در سیر و سفر بود و پدرش مدتى بر فارس حکومت مى کرد . در سال 371 هجرى قمرى درگذشت و اکنون مزار او در یکى از میدان هاى شیراز است . او را دو مرید بود که هر دو احمد نام داشتند . یکى را احمد بزرگ تر مى گفتند و دیگرى را احمد کوچک تر . شیخ به احمد کوچک تر، توجه و عنایت بیش ترى داشت . یاران ، از این عنایت خبر داشتند و بر آن رشک مى بردند .نزد شیخ آمده ، گفتند: احمد بزرگ تر، بسى ریاضت کشیده و منازل سلوک را پیموده است ، چرا او را دوست تر نمى دارى ؟ شیخ گفت : آن دو را بیازمایم که مقامشان بر همگان آشکار شود. روزى احمد بزرگ تر را گفت : یا احمد!این شتر را برگیر و بر بام خانه ما ببر . احمد بزرگ تر گفت : یا شیخ !شتر بر بام چگونه توان برد؟ شیخ گفت : از آن در گذر، که راست گفتى . پس از آن احمد کوچک تر گفت : این شتر بر بام بر .احمد کوچک تر، در همان دم کمر بست و آستین بالا زد و به زیر شتر رفت که او را بالا برد و به بام آرد. هر چه نیرو به کار گرفت و سعى کرد، نتوانست . شیخ به او فرمان داد که رها کند، و گفت : آنچه مى خواستم ، ظاهر شد . اصحاب گفتند: آنچه بر شیخ آشکار شد، بر ما هنوز پنهان است . شیخ گفت : از آن دو، یکى به توان خود نگریست نه به فرمان ما . دیگرى به فرمان ما اندیشید، نه به توان خود . باید که به وظیفه اندیشید و بر آن قیام کرد، نه به زحمت و رنج آن . خداى نیز از بندگان خواهد که به تکلیف خود قیام کنند و چون به تکلیف و احکام ، روى آورند و به کار بندند، او را فرمان برده اند و سزاوار صواب اند؛ اگر چه از عهده برنیایند . و البته خداوند به ناممکن فرمان ندهد.
*****
برگزیده تذکرة الاولیاء، استعلامى ، ص 45 .
